Küresel gıda fiyatlarında Türkiye etkisi

İRFAN DONAT

FAO Gıda Fiyat Endeksi Ocak 2024’te, tahıl ve et fiyat endekslerindeki düşüşlerin şeker fiyat endeksindeki artışı fazlasıyla dengelemesi, süt ürünleri ve bitkisel yağ fiyat endekslerinde ise sadece küçük düzeltmeler kaydedilmesiyle, revize edilen Aralık seviyesine göre yüzde 1,0 düşüşle 118,0 puan olarak gerçekleşti. Endeks, yıllık bazda ise yüzde 10,4 geriledi.

FAO Tahıl Fiyat Endeksi Ocak ayında ortalama 120,1 puan olurken, Aralık ayına göre 2,7 puan (yüzde 2,2) ve Ocak 2023 değerine göre 27,4 puan (yüzde 18,6) düşüş gösterdi. Küresel buğday ihracat fiyatları, ihracatçılar arasında devam eden güçlü rekabet ve güney yarımküre ülkelerinde yeni hasat edilen arzın gelişiyle Ocak ayında geriledi. Mısır ihracat fiyatları, Arjantin’de mahsul koşullarının iyileşmesi ve hasadın başlamasının yanı sıra üretim tahminlerinin yukarı yönlü revize edilmesinin ardından Amerika Birleşik Devletleri’nde artan arzı yansıtarak bir önceki aya göre keskin bir düşüş gösterdi. Buğday ve mısır fiyatlarına paralel olarak arpa ve sorgum dünya fiyatları da Ocak ayında düşüş gösterdi. Buna karşılık, FAO Tüm Pirinç Fiyat Endeksi Ocak ayında yüzde 1,2 daha arttı ve bu artış büyük ölçüde Tayland ve Pakistan sevkiyatlarının güçlü seyri ve Endonezya’nın ek alımları nedeniyle daha yüksek kaliteli Indica pirincinin fiyatlarındaki artışı yansıttı.

Ayçiçek yağı fiyatları Türkiye’nin artan ithalat talebiyle birlikte yükseldi

FAO Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi Ocak ayında ortalama 122,5 puan ile bir önceki aya göre 0,2 puan (yüzde 0,1) artış gösterdi ancak yine de Ocak 2023 değerinin 17,9 puan (yüzde 12,8) altında kaldı. Fiyat endeksinin bir önceki aya göre sabit kalması, küresel palm ve ayçiçeği yağı fiyatlarındaki artışın soya ve kolza yağı kotasyonlarındaki düşüşü dengelemesinin birleşik etkilerini yansıttı. Uluslararası palm yağı fiyatları Ocak ayında, başlıca üretici ülkelerde mevsimsel olarak azalan üretim ve Malezya’daki olumsuz hava koşullarına ilişkin endişeler nedeniyle ılımlı bir artış gösterdi. Bu arada, dünya ayçiçeği tohumu yağı kotasyonları, özellikle Türkiye’den artan ithalat talebinin etkisiyle yükseldi. Buna karşın, uluslararası soya ve kolza yağı fiyatları, sırasıyla Güney Amerika’dan büyük miktarda tedarik beklentileri ve Avrupa’da süregelen arz bolluğu nedeniyle geriledi.

FAO Süt Ürünleri Fiyat Endeksi Ocak ayında ortalama 118,9 puan olarak gerçekleşirken, revize edilen Aralık değerine göre neredeyse hiç değişmedi ve bir yıl önceki ilgili aydaki değerinin 25,8 puan (yüzde 17,8) altında kaldı. Ocak ayında, tereyağı ve tam yağlı süt tozu (WMP) için uluslararası fiyat teklifleri artarak yağsız süt tozu (SMP) ve peynir fiyatlarındaki düşüşleri neredeyse dengeledi. Dünya tereyağı fiyatları, Asyalı alıcıların artan talebinin yanı sıra perakende sektörünün stokları yenilemeye yönelik daha güçlü talebi ve Batı Avrupa’da azalan stoklar nedeniyle yükseldi. Bu arada, WMP fiyatları da özellikle Çin’in orta vadeli teslimatlar için artan talebini ve Yeni Zelanda’da mevsimsel olarak düşen üretimi yansıtarak arttı. Buna karşın, uluslararası SMP ve peynir fiyatları, spot arz talebinin durgun seyretmesi ve alıcıların acil ihtiyaçlarının yeterince karşılanması nedeniyle geriledi.

FAO Et Fiyat Endeksi Ocak ayında Aralık ayına göre 1,5 puan (yüzde 1,4) düşüşle 109,8 puan ortalamasında gerçekleşerek üst üste yedinci aylık düşüşünü kaydetti ve geçen yılki değerinin 1,3 puan (yüzde 1,2) altında kaldı. Kanatlı eti için uluslararası fiyat kotasyonları, küresel talebin zayıf seyretmeye devam etmesi ve önde gelen ihracatçı ülkelerdeki ihraç edilebilir ürün bolluğu nedeniyle Ocak ayında da geriledi. Benzer şekilde, domuz eti kotasyonları da Çin’in artan ulusal domuz eti üretimi ve bazı üretici ülkelerdeki arz bolluğuna paralel olarak ithalat alımlarındaki düşüş nedeniyle bir miktar geriledi. Dünya büyükbaş hayvan eti fiyatları da esas olarak Okyanusya ve Güney Amerika’dan gelen yüksek ihracat arzını yansıtarak marjinal bir düşüş gösterdi. Buna karşılık, uluslararası küçükbaş hayvan eti fiyatları, yüksek küresel ithalat talebi ve Okyanusya’da son yağışların çiftçileri hayvanları daha uzun süre tutmaya teşvik etmesiyle azalan kesimlik hayvan arzı nedeniyle arttı.

FAO Şeker Fiyat Endeksi Ocak ayında Aralık ayına göre 1,1 puan (yüzde 0,8) ve bir yıl önceki değerine göre 18,5 puan (yüzde 15,9) artışla ortalama 135,3 puan oldu. Dünya şeker fiyatlarındaki artışta, Brezilya’da ortalamanın altında seyreden yağışların Nisan ayından itibaren hasat edilecek şeker kamışı mahsulü üzerindeki olası etkisine ilişkin endişelerin yanı sıra yeni sezonun yavaş başlaması ve iki önemli üretici ülke olan Tayland ve Hindistan’daki olumsuz üretim beklentileri etkili oldu. Bununla birlikte, yakın zamanda tamamlanan hasattan elde edilen büyük arz ve Brezilya’daki etanol satışlarından elde edilen düşük getiri, Brezilya realinin ABD doları karşısında zayıflamasıyla birlikte, dünya şeker fiyatlarındaki aylık artışı sınırlandırmaya katkıda bulundu.